به همت گروه فرهنگ و دولت دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق (ع)  و با همکاری گروه فرهنگ و تربیت دانشکده،‌ نشست علمی «تحلیل بودجه نهاد تعلیم و تربیت در لایحه بودجه ۱۴۰۰» با حضور دکتر موسی بیات،‌ مدیر گروه آموزش و پرورش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی  در تاریخ دوشنبه، ۱۵ دی‌ماه ۱۳۹۹ به‌صورت مجازی برگزار شد.

در ابتدای این نشست،‌ آقای بیات به تشریح ساختار کلی بودجه عمومی  ۱۴۰۰ پرداختند و آن را از بعد درآمد ها و مصارف کلان مورد تحلیل قرار دادند. وی در ادامه سهم امور آموزش پرورش و آموزش عالی از کل بوجه عمومی کشور را تحلیل و تبیین کرده و به اینکه چه مقدار از بودجه این امور به حوزه تعلیم و تربیت اختصاص پیدا می کند،‌اشاره نمودند.
ایشان با مقایسه بودجه عملکردی، بودجه مصوب و برآورد بودجه ای بیان کردند که ملاک سازمان برنامه و بودجه، ‌برای بودجه ریزی سال آتی بودجه مصوب سال قبل است تا بودجه عملکرد.
 
آقای دکتر بیات در ادامه افزود که  مجموعه اعتبارات وزارت آموزش و پرورش و سازمان های تابعه آن بدون اعتبارات متفرقه در لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ نسبت به اعتبارات مصوب سال ۱۳۹۹ به میزان ۴۸/۵۷ درصد افزایش یافته است. اما جمع کلی اعتبارات این دستگاه و سازمان های تابعه آن با ردیف­های متفرقه انتقال نایافته در قانون بودجه سال ۱۳۹۹ به میزان ۷۲ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان بوده که با رشد ۵۵/۵۹ درصد در لایحه سال ۱۴۰۰ به بیش از ۱۱۳ هزار میلیارد تومان افزایش یافته است.

ایشان همچنین به ذکر این نکته پرداختند که اعتبارات پرسنلی (پرداخت حقوق و مزایای) آموزش و پرورش بیشترین سهم از بودجه این دستگاه را به خود اختصاص داده است به نحوی که جمع اعتبارات مربوط به فصل اول (جبران خدمات کارکنان)، فصل دوم (استفاده از کالا و خدمات) و فصل سوم (رفاه اجتماعی) که عمدتاً مربوط به پرداخت های پرسنلی کارکنان است حدود ۹۶.۵ درصد اعتبارات هزینه عمومی این حوزه را به خود اختصاص داده است. جمع همین سه فصل در ردیف ادارات کل استان ها به حدود ۹۹ درصد می رسد. با این حساب، حتی بدون درنظر گرفتن کسری بودجه و هزینه های پیش بینی نشده طی سال، عرصه ای برای اجرای برنامه های کیفیت بخشی در حوزه آموزش و پرورش باقی نمانده است.
 
سهم ناچیز بودجه آموزش و پرورش از مصارف بودجه عمومی دولت
مدیر گروه آموزش و پرورش مرکز پژوهش های مجلس در ادامه افزود: سند تحول بنیادین بر افزایش سهم اعتبارات آموزش و پرورش تأکید داشته و زیرنظام تأمین و تخصیص منابع مالی، حداقل سهم بودجه نظام تعلیم و تربیت رسمی را به میزان حداقل ۲۰ درصد از بودجه عمومی دولت تعیین کرده است. اما مطابق داده های لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ این سهم حدود ۱۲/۱۶ درصد است همچنان که در یک دهه اخیر هیچ­گاه این سهم از ۱۱ درصد فراتر نرفته است.
 
سهم بالای اعتبارات پرسنلی آموزش و پرورش و به محاق رفتن اعتبارات کیفیت بخشی
وی در ادامه افزود: با وجود سهم بالای اعتبارات پرسنلی آموزش و پرورش (بیش از ۹۶ درصدی) و علی رغم افزایش اعتبارات آموزش و پرورش به میزان ۵۵/۵۹ درصد نسبت به سال ۱۳۹۹، اعتبارات مورد نیاز مصارفی همچون رتبه بندی معلمان، اعمال مدرک تحصیلی دوم معلمان، توسعه شبکه آموزش مجازی، سهم پایین واریزی دولت به صندوق ذخیره فرهنگیان و مورادی از این دست در لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ دیده نشده است.

ایشان با بیان اینکه یکی از شاخص های مهم عدالت آموزشی، عدالت در سرانه دانش آموزان در دوره های مختلف تحصیلی است افزود:  بررسی ارقام مربوطه در لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ این عدالت را نشان نمی دهد به نحوی که بهای تمام شده برنامه آموزش دانش آموزان ابتدایی حدود ۵ میلیون ۳۰۰ هزار تومان، دانش آموزان استثنایی حدود ۲۳ میلیون تومان، دانش آموزان مدارس خارج از کشور از ۵۱ میلیون تومان تا ۵۷ میلیون تومان، دانش آموزان کاردانش ۸ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان است. با این همه، اما بهای تمام شده یک دانش آموز خرید خدماتی ۱.۲۲۰.۰۰۰ تومان تا ۲.۴۸۰.۰۰۰ هزار تومان است.
 


عدم شفافیت در ردیف های درآمدی آموزش و پرورش
آقای دکتر بیات در ادامه این نشست با بیان اینکه: شفافیت از شاخص های مهم بودجه به عنوان مهم ترین سند مالی دولت باید باشد، اما این مهم در بودجه وزارت آموزش و پرورش در برخی موارد به درستی رعایت نشده است به نحوی که در حوزه مدارس غیردولتی اعتبار مربوط به کمک به صندوق حمایت از مؤسسان مدارس غیردولتی از ۱۰ میلیارد تومان مصوب سال ۱۳۹۹ با افزایش ۹۰۰ درصدی به ۱۰۰ میلیارد تومان در لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ رسیده است. از سوی دیگر درآمد ناشی از واریز ۴ درصد شهریه دریافتی موضوع ماده (۲۰) قانون تأسیس و اداره مدارس و مراکز آموزشی و پرورشی غیردولتی مشخص نیست.
 
درآمد اختصاصی دانشگاه فرهنگیان، دستی در جیب دانشجومعلمان
کارشناس حوزه آموزش و پرورش با بیان این موضوع که‌، درآمد اختصاصی دانشگاه فرهنگیان در بودجه سال ۱۳۹۹ از ۵۰۰ میلیارد تومان با افزایش بیش از ۱۰۰ درصدی در لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ به ۱.۰۴۵ میلیارد تومان رسیده است، رقمی ۷۰ برابر درآمد اختصاصی دانشگاه شهید رجایی و بالاترین درآمد اختصاصی در میان همه دانشگاه های کشور،‌ بیان کردند که این درآمد اختصاصی ناشی از کسر ۴۵ درصد از حقوق و مزایای دانشجو معلمان این دانشگاه است که  ضرورت دارد مبنای قانونی این موضوع تعیین شود.

خودداری دولت از واریز سهم خود به حساب صندوق ذخیره فرهنگیان
مدیر گروه آموزش و پرورش مرکز پژوهش های مجلس در ادامه افزود: بررسی ها نشان می دهد که سهم واریزی دولت به صندوق ذخیره فرهنگیان با عنوان کمک به این صندوق حداقل بیش از ۱۰۰۰ میلیارد تومان باشد درحالی که برای این ردیف در لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ اعتباری کمتر از ۶۰ میلیارد تومان تعیین شده است. با توجه به عملکرد نامطلوب صندوق و مسائل مالی پیرامون آن در چند سال اخیر، بی اعتنایی دولت در پرداخت سهم واریزی خود به این صندوق نشان از کم توجهی دولت به این حق قانونی فرهنگیان دارد.

کاهش اعتبارات برنامه ارتقای حرفه ای معلمان
وی در فراز پایانی مباحث خود در این نشست به این نکته اشاره کردند که: با وجود رشد ۵۹/۵۵ درصدی اعتبارات آموزش و پرورش در لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ نسبت به قانون بودجه سال ۱۳۹۹، اما مشاهده می شود که اعتبارات برنامه توانمندسازی و ارتقای حرفه­ای معلمان، برنامه توسعه دولت الکترونیک، برنامه پرورشی، امور تربیتی و توانمندسازی دانش آموزان و جمعیت نوآموزان تحت پوشش برنامه آموزش پیش دبستانی کاهش یافته است. سیاست پرداخت به ذی نفع نهایی در آموزش و پرورش از جهت سرانه دانش آموزی و پرداخت های مدارس موضوعی است که باید ازسوی سازمان برنامه و بودجه کشور مورد توجه قرار گیرد.
 
شایان ذکر است که در خلال این نشست،‌ به سؤالات حاضرین در جلسه نیز پاسخ داده شد.

*گزارش از شهاب طلایی، دبیر علمی نشست، عضو هیات علمی گروه فرهنگ و دولت، دانشگاه امام صادق علیه السلام