معرفی اندیشکده
| تاریخ ارسال: 1402/3/3 |
عنوان واحد پژوهشی: اندیشکده مطالعات بینالمللی ادبیات و فرهنگ مقاومت
محور پژوهشی: ادبیات و فرهنگ مقاومت
اعضای پیشنهاد دهنده واحد پژوهشی
از روزگاری که برای نخستین بار اصطلاح مقاومت، به پیشنهاد یکی از اعضای رهبری جبهه مردمی آزادی فلسطین با نام غسّان کنفانی، روزنامه‌نگار و نویسنده مشهور فلسطینی، برای تبیین خطوط اصلی جبهه فرهنگی و ادبی مبارزه با دولت غاصب صهیونیستی به کار رفت و او نام مجموعه‌ای از شعرها و داستان‌های شاعران و نویسندگان معاصر فلسطینی را «ادبیات مقاومت فلسطین» نهاد تا کنون، شاهد تولید آثار ادبی متعددی، متاثر از درونمایه مقاومت و پایداری، هستیم.
هر چند با این اقدام غسّان کنفانی، بویژه پس از انتشار کتاب « ادب المقاومه فی فلسطین المحتلّه» اصطلاح ادبیات مقاومت، ابتدا در میان شاعران و نویسندگان عرب رایج گردید؛ اما خیلی زود، نه تنها در منطقه و کشورهای اسلامی، که در سرتاسر جهان، طرفدارانی پیدا کرد و آثار فراوانی با این رویکرد گفتمانی در سرتاسر عالم، تولید و انتشار یافت. کنفانی، خود از نویسندگان توانمند دنیای عرب بود که در حوزه اجتماعیات ؛ بویژه در قالب ادبیات داستانی، آثار ارزشمندی همچون: مردها و تفنگ‌ها (۱۹۶۵) ، بازگشت به حیفا (۱۹۶۹)، مردانی در آفتاب (۱۹۶۳)، چه برایتان مانده؟ (۱۹۶۶)، ام‌سعد (۱۹۶۹) به رشته تحریر درآورد که عموماً مورد استقبال هنرمندان، بویژه فیلمسازان کشورهای عربی و حتی ایرانی واقع شده است.
از مضامین مهم در ادبیات مقاومت و پایداری که در عموم آثار به‌وجود آمده کمابیش حضور دارد میتوان به مواردی مانند: کارکرد و رسالت ادبیات؛ بویژه شعر، پاسداشت مقام شهید و تکریم شهادت، تمنای شهادت، جاودانگی شهید، سوگ‌سرود، مبارزه، ستایش رزمندگان، وحدت در مبارزه، وصف صحنه‌های مبارزه، پاسداشت اسوه‌ها و رهبران مقاومت و پایداری، تشویق و ترغیب به مبارزه، دشمن، ترسیم جنایات دشمن، تحقیر دشمن، آینده مبارزه، پیروزی مبارزه و ... اشاره کرد.
تامّل و تحقیق در حوزه گفتمان مقاومت و پایداری و تبیین ابعاد گوناگون آن، و مآلاً تکثیر بن‌مایه‌های آن، با استفاده حداکثری از ظرفیت زبان رسا و گویای ادبیات و هنر، از ضرورت‌های انکارناپذیر عصر حاضر است که انتظار می‌رود بهطور جدّ مورد اهتمام و حمایت مسئولان و به تبع آن، نویسندگان، شاعران، فیلمسازان و دیگر اهالی هنر و ادبیات واقع گردد. بر اساس این، شناخت همهجانبه و بهرهمندی از ظرفیت گفتمانی این گنجینه بی بدیل در سطح منطقه، جهان اسلام و توسعاً در سطح بینالمللی، از ضروریات است. باید توجه داشت که با شهادت ناجوانمردانه سردار حاج قاسم سلیمانی و همرزم مبارزش شهید مهندس ابو مهدی، بدون تردید، درخت استوار و تناور ادبیات مقاومت و پایداری؛ بویژه در منطقه، بیش از پیش پربارتر خواهد شد و ان شاء الله، عن‌قریب شاهد ظهور و بروز آثاری فاخر در این زمینه خواهیم بود.
با توجه به آنچه گذشت، در این باره، انتظار می‌رود که دانشگاه ام صادق علیه السّلام در تراز مرجعیّت علمی و معرفتی خود، نقشآفرینی کند و حق مطلب را در این زمینه ادا نماید. بنابراین، تدوین مجموعه مقالات علمی و پژوهشی، با هدف تبیین«ادبیات مقاومت وکارکرد گفتمانی آن در عصر حاضر» از ضروریات می‌نماید.
درونمایه و ویژگی ها:
هر چند درباره درونمایه و ویژگیهای مشترک شعر پایداری و مقاومت در ادبیات ایران و جهان به مواردی همچون: «ستمستیزی، میهندوستی، تحریض به مقاومت، صلحجویی و مهر ورزی، تقدیس آزادی و آزادگی، تکریم از انقلابیون تاریخ، تطبیق تاریخ و ... اشاره شده است»؛ اما بهطور ویژه، درباره ادبیات فارسی میتوان درونمایه و ویژگیهای دیگری را برشمرد؛ از جمله این که: «این ادبیات غالباً آرمانگرا و عدالتمحور است. ادبیاتی مردمی است. پیوسته در برابر نابسامانی‌ها و بی عدالتی‌ها معترض است. با سازشکاری و توجیهگری اعمال ستمگران و رفتارهای ناشایشت و عوامفریبانه آنان مخالف است. به مضامین اسلامی و قرآنی و عرفانی توجه ویژه دارد. ادبیاتی آیینی است. ادبیاتی واقعگرا، متعهّد، هدفمند و آگاهیبخش است. در آن پیام و درونمایه شعری نسبت به سایر عناصر شعر ( و توسعا آثار ادبی) برجستگی دارد و از اهمیّت بیشتری برخوردار است. دو بنمایه «مبارزه» و «مقاومت» در آن محوریت دارند و تمام درونمایههای دیگر به شکلی در ارتباط با آن هستند».
از مضامین مهم در ادبیات مقاومت و پایداری که در عموم آثار به‌وجود آمده در سطح ملی، منطقهای و بینالمللی کمابیش حضور دارد، میتوان به مواردی مانند: کارکرد و رسالت ادبیات؛ بهویژه شعر، پاسداشت مقام شهید و تکریم شهادت، تمنای شهادت، جاودانگی شهید، سوگ‌سرود، مبارزه و مقاومت، ستایش رزمندگان، وحدت در مبارزه و مقاومت، وصف صحنه‌های مبارزه، پاسداشت اسوه‌ها و رهبران مقاومت و پایداری، تشویق و ترغیب به مبارزه، دشمنشناسی، ترسیم جنایات دشمن، تحقیر دشمن، آینده مبارزه، پیروزی مبارزه و ... اشاره کرد.
ضرورت گفتمانی و مکتبی:
تامّل و تحقیق در حوزه گفتمان مقاومت و پایداری و تبیین ابعاد گوناگون آن، و مآلاً تکثیر بن‌مایه‌های آن، با استفاده حداکثری از ظرفیت زبان رسا و گویای ادبیات، از ضرورت‌های انکارناپذیر عصر حاضر است که انتظار می‌رود بهطور جدّ مورد اهتمام و حمایت مسئولان و به تبع آن، نویسندگان، شاعران، فیلمسازان و دیگر اهالی فرهنگ و ادبیات واقع گردد. بر اساس این، شناخت همهجانبه و بهرهمندی از ظرفیت گفتمانی این گنجینه بی بدیل در سطح ملی، منطقهای، جهان اسلام و توسعاً در سطح بینالمللی، از ضروریات است.
باید توجه داشت که با شهادت ناجوانمردانه سردار حاج قاسم سلیمانی و همرزم مبارزش شهید مهندس ابو مهدی، بدون تردید، درخت استوار و تناور ادبیات و فرهنگ مقاومت و پایداری؛ در منطقه و در سطح بینالمللی، بیش از پیش پربارتر خواهد شد و ان شاء الله، عن‌قریب شاهد ظهور و بروز آثاری فاخر در این زمینه خواهیم بود.
با توجه به آنچه گذشت، بایسته است که دانشگاه ام صادق علیه السّلام در تراز مرجعیّت علمی و معرفتی خود، در این باره، نقشآفرینی کند و حق مطلب را در این زمینه ادا نماید. بنابراین، برپایی اندیشکده مطالعات بین المللی ادبیات و فرهنگ مقاومت در این دانشگاه مرجع اسلامی با توجه به کارکرد مکتبی و گفتمانی آن در عصر حاضر، از ضروریات است.
نیازسنجی:
ایران اسلامی به مثابه یکی از پیشقراولان عرصه مقاومت و پایداری و مقاومت در مقابل استکبار جهانی، از ظرفیت های آموزشی و پژوهشی بسیار مساعدی در زمینه رشتهگرایش ادبیات پایداری و مقاومت برخوردار است. باید توجه داشت که بخش قابل توجهی از راهبرد مکتبی و گفتمانی انقلاب اسلامی ذیل بیانات و دیدگاههای راهبردی امامین انقلاب اسلامی، بر بستر این رشتهگرایش قابل پیگیری و تحقق است و در این میان، دانشگاه مرجع امام صادق علیه السّلام می تواند فعالانه، نه تنها در سطح منطقه ای و جهان اسلام که در سطح بینالمللی نقشآفرینی کند.
با توجه به بنمایه ها، آثار و ظهور مفاخر و چهره های شاخص در ادبیات انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، شرایط و تحولات منطقهای و بهویژه جهان اسلام و بهطور گستردهتر در سطح بینالملل؛ و دشمنی روزافزون دشمنان انقلاب اسلامی، بدون تردید برپایی این اندیشکده و ان شاء الله متعاقبا رشتهگرایش ادبیات مقاومت و پایداری در دانشگاه امام صادق علیه السّلام لبیکی خواهد بود به ندای مقام معظّم رهبری مدّ ظلّه العالی مبنی بر ایجاد «یک حرکت عظیم، الهام‌بخش و برانگیزاننده در زمینه ادبیات مقاومت و انقلاب اسلامی»(۲۳/۲/۱۳۹۲ ؛ بیانات مقام معظّم رهبری مدّ ظلّه العالی ، دیدار دست اندرکاران دفاتر ادبیات مقاومت و ادبیات انقلاب اسلامی حوزه هنری) با هدف «جلوگیری از به ثمر نشستن خواست برخی جریان‌های معاند انقلاب اسلامی در جهت انزوای مفاهیم و حقایق انقلاب اسلامی»(همان) و همچنین «تبیین ظرفیت عظیم معرفتی و معنوی برآمده از انقلاب اسلامی از سوی هنرمندان متعهد»(همان) که «رویه و سنّت غلط موجود در آثار روشنفکران و اکتفا به آثار ترجمه‌ای را تغییر» (همان) خواهد داد و «به استغنای در تولیدات و ارائه محصولات بسیار باارزش و فاخر در زمینه‌های گوناگون ادبی و هنری منجر» (همان) خواهد شد.
این دانشگاه اسلامی میتواند در تراز مرجعیت خود، بر بستر رشتهگرایش ادبیات مقاومت، مجموعه دغدغههای راهبردی در مورد یکی از مهمترین کلیدواژههای انقلاب اسلامی؛ یعنی «مقاومت» را در سطح ملی، منطقهای و بینالمللی پیگیری و ساماندهی کند.
به برکت این بستر راهبردی، میتوان امیدوار بود که در آیندهای نهچندان دور، دانشگاه مرجع اسلامی امام صادق علیه السّلام ملجا و مامن همه باورمندان به مقوله مقاومت در سطح ملی، منطقهای و بینالمللی خواهد شد. ان شاء الله
اهدف برپایی اندیشکده مطالعات بینالمللی ادبیات و فرهنگ مقاومت:
مهمترین هدف برپایی این اندیشکده که ان شاء الله در آینده در قالب یک رشته دانشگاهی دنبال خواهد شد، پاسخ به نیاز راهبردی نظام مقدّس جمهوری اسلامی ایران است در زمینه تثبیت و استقرار «گفتمان مقاومت» در سطح ملی، منطقهای، جهان اسلام و بینالملل بر پایه ظرفیت «ادبیات پایداری و مقاومت». علاوه بر هدف بنیادی فوق، با بهرهگیری از ظرفیت بیبدیل «ادبیات پایداری و مقاومت، میتوان به اهداف زیر نیز اشاره کرد:
۸. اعضای واحد پژوهشی
الف - اعضاء هیأت علمی
۹. سوابق مدیر واحد پژوهشی و همکاران در زمینه پیشنهادی:
موضوع ادبیات و فرهنگ مقاومت از دغدغههای مدیر اندیشکده است. رساله دکتری ایشان در زمینه پایداری بوده است. کتاب افول و زوال ایالات متحده آمریکا که به وسیله انتشارات دانشگاه امام صادق علیه السلام منتشر شده است زیر نظر و با پیگیری ایشان انجام شده است و در این زمینه در حال پیگیری تصویب رشتهگرایشی با عنوان ادبیات پایداری/ مقاومت در دانشگاه است. کلیات این طرح در برنامه پنج ساله مرکز آموزش زبان دانشگاه مورد تایید واقع شده است.
محور پژوهشی: ادبیات و فرهنگ مقاومت
اعضای پیشنهاد دهنده واحد پژوهشی
| ردیف | نام و نام خانوادگی | مرتبه علمی | وابستگی سازمانی |
| ۱ | دکتر احمد توانایی | استادیار | عضو هیات علمی |
| ۲ | دکتر محمود کریمی | دانشیار | عضو هیات علمی |
۱. شرح برنامه پژوهشی واحد پژوهشی و اهداف آن:
با توجه به آنچه که ذکر گردید، به حول و قوه الهی، ظرفیت ایجاد این اندیشکده و متعاقبا رشتهگرایش ادبیات پایداری و مقاومت در دانشگاه امام صادق علیه السّلام وجود دارد و این دانشگاه اسلامی در تراز مرجعیت خود، امکان پاسخگویی به یکی از مهمترین و بنیادیترین نیازهای گفتمانی و مکتبی انقلاب اسلامی؛ یعنی مقوله پایداری و مقاومت را دارد.
بر خلاف بسیاری از دانشگاهها و موسسات آموزش عالی کشور، ظرفیتهای ارتباطی و اداری قابل توجهی ذیل گفتمان انقلاب اسلامی در اختیار دانشگاه امام صادق علیه السّلام قرار دارد که در صورت فعال شدن آنها، مرجعیت نرمافزاری آن دانشگاه در زمینه مقاومت و پایداری با بهرهگیری از ظرفیت ادبیات پایداری و مقاومت، دور از دسترس نیست و ان شاء الله این دانشگاه مرجع اسلامی در زمان نهچندان دوری، در تراز یک دانشگاه پیشرو، ملجا و مامن باورمندان به مقوله پایداری و مقاومت در سطح منطقه، جهان اسلام و بینالملل خواهد شد.
توجه:
وجود ظرفیت بسیار با ارزش هیئت علمی مرتبط با زبانهای انگلیسی و عربی در کنار زبان فارسی در مرکز آموزش زبان دانشگاه، زمینه مساعدی را برای تحقق رویکردهای پژوهشی اندیشکده در سطح مطالعات بینالملل فراهم خواهد ساخت. در آینده نیز ان شاء الله این دغدغه بر بستر دیگر زبانهای خارجی دنبال خواهد شد.
۲. توجیه ضرورت و اولویت برنامه پژوهشی واحد با توجه به سوابق تحقیقاتی داخلی و خارجی در این زمینه:
به بنیانها استحکام ببخشید!
«مقاومت، تنها با استحکام بخشیدن به بنیانها صورت میگیرد. هر سیل بنیانکنی وقتی به یک صخره استوار برسد، نمیتواند در آن اثر بگذارد. ما باید خود را استوار و مستحکم کنیم و بنیانهای فرهنگی و اقتصادی و سیاسی خود را استحکام ببخشیم. هر کاری که در جهت استحکام بخشیدن باشد، مقدّس و خوب و مورد اجر و ثواب الهی است. هر چیزی که در جهت متزلزل کردن این پایهها و بنیانها باشد، بد است … . ».مقام معظم رهبری مدّ ظلّه العالی در دیدار با نمایندگان مجلس، ۷/۳/۱۳۸۱.
دال مقاومت و پایداری از چنان غنای مفهومی و استعداد معنایی برخوردار است که توانسته در بسترهای گفتمانی گوناگون، مدلولهای متفاوتی را به خود اختصاص دهد. هر چند آغاز فهم سیاسی روشن از این اصطلاح، بیشتر مربوط به ادبیات مشروطه است و کاربرد آن بهمثابه برابرنهادی برای اصطلاح «مقاومت» در ادبیات عربی معاصر است؛ و بعدها به ادبیات جهان نیز تسرّی یافت؛ اما مفهوم مقاومت و پایداری، یکی از بن‌مایه‌های اساسی ادبیات ایرانزمین است که پیشینه‌ای دیرینه دارد، به گونهای که جریانها، آثار و چهره‌های مبارز گوناگونی را در این عرصه میتوان معرفی کرد. بر اساس این، پایداری «در حکم فضایی به بی کرانگی تاریخ فرهنگ و هنر ایران است که انواع مختلف ادبی در این فضا رشد کردهاند؛ در هوای پاک و فرحبخش آن نفس کشیدهاند؛ به مناسبتهای مختلف در آن سر و تن شستهاند و زندگی و حیاتی شایسته یافتهاند». در نگاهی گسترهتر، پایداری و مقاومت «مفهوم مطلقی است که به پدیده‌های مختلف تعلّق میگیرد و به آنها رنگ و بو و سایهروشنهای معنایی خاص میبخشد. گاه مقاومت و پایداری در زمینه سیاست جلوهگر می‌شود و گاه خود را در بستر مسایل اجتماعی و فرهنگی به نمایش میگذارد». به عبارتی دیگر، «ادبیات پایداری، درخت باروری است که ریشه های آن در عمق فرهنگ و ادب ایران گسترده شده و سپس به مناسبت در هر زمانی، میوهای داده و سایهای گسترانده و به زندگی، زیبایی و معنا بخشیده است.
حوزه و گستره ادبیات مقاومت و پایداری در ادبیات فارسی «در ارتباط مستقیم با رسالت اجتماعی و فرهنگی و ارزش‌های انسانی آن می‌باشد»(همان). برخی همچون سنگری حوزه و گستره آن را بسیار گسترده و وسیع معرفی کردهاند و معتقدند که ادبیات مقاومت و پایداری، «پایداری انسان در برابر همه عناصر طبیعت و مظاهر آن، حکومت‌های بیگانه و غاصب، اندیشه‌ها و باورها، خود (خواستهها، آرزوها، کشش‌ها و کشمکشها) می‌شود».
باید توجه داشت که «محدود کردن حوزه ادبیات پایداری در موارد یاد شده، بیشتر بر مبنای معیارهای محتوایی و معنایی است؛ اما اگر به نقش همگراسازی ادبیات و انواع ادبی نیز توجه کنیم، این حوزه مرزهای وسیعتری را به خود اختصاص خواهد داد». بر همین اساس، چون «در عالم ادبیات، افکار و اندیشه‌های ارزشمند در پدیده‌های مختلف ریشه دارند و به شکلها، انواع و فرم‌های گوناگون با ساختارهای متنوع عرضه می‌شوند، میتوان گستره ادبیات پایداری را تمامی جریان‌های فکری و فرهنگی و نیز تمامی دوره‌های تاریخ ادبی و تمامی انواع ادبی دانست». بی تردید در تبیین حوزه و قلمرو حضور ادبیات پایداری، میتوان به مواردی همچون ادبیات پیش از اسلام، ادبیات آیینی و مذهبی، ادبیات حماسی، ادبیات عرفانی، ادبیات اعتراضی و انتقادی نیز اشاره کرد.
۳. ذکر نوآوریهای برنامه پژوهشی در مقایسه با سوابق تحقیقاتی قبلی در این زمینه:
این اندیشکده با رویکرد عملیاتی از جنس قرارگاه علمی و فرهنگی و با تاکید بر بروندادهای علمی و پژوهشی فعالیت خواهد کرد و به حول و قوه الهی در تعامل حداکثری با نهادهای مسئول و مرتبط، بستر و زمینه لازم برای کشف و شکوفایی استعدادهای برتر را فراهم خواهد ساخت.
۴. نحوه استفاده و کاربرد نتایج برنامه و مشتریان احتمالی آن:
۵. دستاوردهای مشخص مورد انتظار در پایان برنامه پژوهشی (از قبیل نوآوریها در حوزه پژوهش، توسعه دانش فنی، فناوری، ساخت دستگاه، توسعه محصول، توسعه نرم افزار یا بانک اطلاعاتی، قابلیت ارائه خدمات دانش بنیان، ارائه راهحل برای معضلات صنعتی، علمی یا فناورانه).
امید است ، پیرو فعالیت های اعضای اندیشکده، دستاوردهای زیر محقق گردد:
تحقق مرجعیت دانشگاه امام صادق علیه السّلام در زمینه «پایداری/ مقاومت» بهمثابه یکی از بنیادیترین مبانی و مفاهیم انقلاب اسلامی در سطح ملی، منطقهای، جهان اسلام و سطح بینالمللی.
پاسخ نرمافزاری به یکی از نیازهای راهبردی همه آزادگان عالم در سطح ملی، منطقهای، جهان اسلام و در سطح بینالمللی در تقابل با جبهه استکبار؛
ایجاد بستر گفتمانی لازم جهت تقابل نرمافزاری با جبهه متخاصم به سرکردگی کشورهای غربی و در راس آن آمریکای جنایتکار؛
ایجاد بستر لازم جهت بهرهمندی از گنجینه ادبیات پایداری/ مقاومت دیگر ملل و تلاش برای ترویج و معرفی آنها با هدف تقویت گفتمان مقاومت.
۷. جدول زمانی مراحل پیشرفت کار
با توجه به آنچه که ذکر گردید، به حول و قوه الهی، ظرفیت ایجاد این اندیشکده و متعاقبا رشتهگرایش ادبیات پایداری و مقاومت در دانشگاه امام صادق علیه السّلام وجود دارد و این دانشگاه اسلامی در تراز مرجعیت خود، امکان پاسخگویی به یکی از مهمترین و بنیادیترین نیازهای گفتمانی و مکتبی انقلاب اسلامی؛ یعنی مقوله پایداری و مقاومت را دارد.
بر خلاف بسیاری از دانشگاهها و موسسات آموزش عالی کشور، ظرفیتهای ارتباطی و اداری قابل توجهی ذیل گفتمان انقلاب اسلامی در اختیار دانشگاه امام صادق علیه السّلام قرار دارد که در صورت فعال شدن آنها، مرجعیت نرمافزاری آن دانشگاه در زمینه مقاومت و پایداری با بهرهگیری از ظرفیت ادبیات پایداری و مقاومت، دور از دسترس نیست و ان شاء الله این دانشگاه مرجع اسلامی در زمان نهچندان دوری، در تراز یک دانشگاه پیشرو، ملجا و مامن باورمندان به مقوله پایداری و مقاومت در سطح منطقه، جهان اسلام و بینالملل خواهد شد.
توجه:
وجود ظرفیت بسیار با ارزش هیئت علمی مرتبط با زبانهای انگلیسی و عربی در کنار زبان فارسی در مرکز آموزش زبان دانشگاه، زمینه مساعدی را برای تحقق رویکردهای پژوهشی اندیشکده در سطح مطالعات بینالملل فراهم خواهد ساخت. در آینده نیز ان شاء الله این دغدغه بر بستر دیگر زبانهای خارجی دنبال خواهد شد.
۲. توجیه ضرورت و اولویت برنامه پژوهشی واحد با توجه به سوابق تحقیقاتی داخلی و خارجی در این زمینه:
به بنیانها استحکام ببخشید!
«مقاومت، تنها با استحکام بخشیدن به بنیانها صورت میگیرد. هر سیل بنیانکنی وقتی به یک صخره استوار برسد، نمیتواند در آن اثر بگذارد. ما باید خود را استوار و مستحکم کنیم و بنیانهای فرهنگی و اقتصادی و سیاسی خود را استحکام ببخشیم. هر کاری که در جهت استحکام بخشیدن باشد، مقدّس و خوب و مورد اجر و ثواب الهی است. هر چیزی که در جهت متزلزل کردن این پایهها و بنیانها باشد، بد است … . ».مقام معظم رهبری مدّ ظلّه العالی در دیدار با نمایندگان مجلس، ۷/۳/۱۳۸۱.
دال مقاومت و پایداری از چنان غنای مفهومی و استعداد معنایی برخوردار است که توانسته در بسترهای گفتمانی گوناگون، مدلولهای متفاوتی را به خود اختصاص دهد. هر چند آغاز فهم سیاسی روشن از این اصطلاح، بیشتر مربوط به ادبیات مشروطه است و کاربرد آن بهمثابه برابرنهادی برای اصطلاح «مقاومت» در ادبیات عربی معاصر است؛ و بعدها به ادبیات جهان نیز تسرّی یافت؛ اما مفهوم مقاومت و پایداری، یکی از بن‌مایه‌های اساسی ادبیات ایرانزمین است که پیشینه‌ای دیرینه دارد، به گونهای که جریانها، آثار و چهره‌های مبارز گوناگونی را در این عرصه میتوان معرفی کرد. بر اساس این، پایداری «در حکم فضایی به بی کرانگی تاریخ فرهنگ و هنر ایران است که انواع مختلف ادبی در این فضا رشد کردهاند؛ در هوای پاک و فرحبخش آن نفس کشیدهاند؛ به مناسبتهای مختلف در آن سر و تن شستهاند و زندگی و حیاتی شایسته یافتهاند». در نگاهی گسترهتر، پایداری و مقاومت «مفهوم مطلقی است که به پدیده‌های مختلف تعلّق میگیرد و به آنها رنگ و بو و سایهروشنهای معنایی خاص میبخشد. گاه مقاومت و پایداری در زمینه سیاست جلوهگر می‌شود و گاه خود را در بستر مسایل اجتماعی و فرهنگی به نمایش میگذارد». به عبارتی دیگر، «ادبیات پایداری، درخت باروری است که ریشه های آن در عمق فرهنگ و ادب ایران گسترده شده و سپس به مناسبت در هر زمانی، میوهای داده و سایهای گسترانده و به زندگی، زیبایی و معنا بخشیده است.
حوزه و گستره ادبیات مقاومت و پایداری در ادبیات فارسی «در ارتباط مستقیم با رسالت اجتماعی و فرهنگی و ارزش‌های انسانی آن می‌باشد»(همان). برخی همچون سنگری حوزه و گستره آن را بسیار گسترده و وسیع معرفی کردهاند و معتقدند که ادبیات مقاومت و پایداری، «پایداری انسان در برابر همه عناصر طبیعت و مظاهر آن، حکومت‌های بیگانه و غاصب، اندیشه‌ها و باورها، خود (خواستهها، آرزوها، کشش‌ها و کشمکشها) می‌شود».
باید توجه داشت که «محدود کردن حوزه ادبیات پایداری در موارد یاد شده، بیشتر بر مبنای معیارهای محتوایی و معنایی است؛ اما اگر به نقش همگراسازی ادبیات و انواع ادبی نیز توجه کنیم، این حوزه مرزهای وسیعتری را به خود اختصاص خواهد داد». بر همین اساس، چون «در عالم ادبیات، افکار و اندیشه‌های ارزشمند در پدیده‌های مختلف ریشه دارند و به شکلها، انواع و فرم‌های گوناگون با ساختارهای متنوع عرضه می‌شوند، میتوان گستره ادبیات پایداری را تمامی جریان‌های فکری و فرهنگی و نیز تمامی دوره‌های تاریخ ادبی و تمامی انواع ادبی دانست». بی تردید در تبیین حوزه و قلمرو حضور ادبیات پایداری، میتوان به مواردی همچون ادبیات پیش از اسلام، ادبیات آیینی و مذهبی، ادبیات حماسی، ادبیات عرفانی، ادبیات اعتراضی و انتقادی نیز اشاره کرد.
۳. ذکر نوآوریهای برنامه پژوهشی در مقایسه با سوابق تحقیقاتی قبلی در این زمینه:
این اندیشکده با رویکرد عملیاتی از جنس قرارگاه علمی و فرهنگی و با تاکید بر بروندادهای علمی و پژوهشی فعالیت خواهد کرد و به حول و قوه الهی در تعامل حداکثری با نهادهای مسئول و مرتبط، بستر و زمینه لازم برای کشف و شکوفایی استعدادهای برتر را فراهم خواهد ساخت.
۴. نحوه استفاده و کاربرد نتایج برنامه و مشتریان احتمالی آن:
۵. دستاوردهای مشخص مورد انتظار در پایان برنامه پژوهشی (از قبیل نوآوریها در حوزه پژوهش، توسعه دانش فنی، فناوری، ساخت دستگاه، توسعه محصول، توسعه نرم افزار یا بانک اطلاعاتی، قابلیت ارائه خدمات دانش بنیان، ارائه راهحل برای معضلات صنعتی، علمی یا فناورانه).
امید است ، پیرو فعالیت های اعضای اندیشکده، دستاوردهای زیر محقق گردد:
تحقق مرجعیت دانشگاه امام صادق علیه السّلام در زمینه «پایداری/ مقاومت» بهمثابه یکی از بنیادیترین مبانی و مفاهیم انقلاب اسلامی در سطح ملی، منطقهای، جهان اسلام و سطح بینالمللی.
پاسخ نرمافزاری به یکی از نیازهای راهبردی همه آزادگان عالم در سطح ملی، منطقهای، جهان اسلام و در سطح بینالمللی در تقابل با جبهه استکبار؛
ایجاد بستر گفتمانی لازم جهت تقابل نرمافزاری با جبهه متخاصم به سرکردگی کشورهای غربی و در راس آن آمریکای جنایتکار؛
ایجاد بستر لازم جهت بهرهمندی از گنجینه ادبیات پایداری/ مقاومت دیگر ملل و تلاش برای ترویج و معرفی آنها با هدف تقویت گفتمان مقاومت.
۷. جدول زمانی مراحل پیشرفت کار
| مراحل | شرح پیشرفت کار | مدت به ماه |
| شش ماه اول |
|
|
| شش ماه دوم |
|
از روزگاری که برای نخستین بار اصطلاح مقاومت، به پیشنهاد یکی از اعضای رهبری جبهه مردمی آزادی فلسطین با نام غسّان کنفانی، روزنامه‌نگار و نویسنده مشهور فلسطینی، برای تبیین خطوط اصلی جبهه فرهنگی و ادبی مبارزه با دولت غاصب صهیونیستی به کار رفت و او نام مجموعه‌ای از شعرها و داستان‌های شاعران و نویسندگان معاصر فلسطینی را «ادبیات مقاومت فلسطین» نهاد تا کنون، شاهد تولید آثار ادبی متعددی، متاثر از درونمایه مقاومت و پایداری، هستیم.
هر چند با این اقدام غسّان کنفانی، بویژه پس از انتشار کتاب « ادب المقاومه فی فلسطین المحتلّه» اصطلاح ادبیات مقاومت، ابتدا در میان شاعران و نویسندگان عرب رایج گردید؛ اما خیلی زود، نه تنها در منطقه و کشورهای اسلامی، که در سرتاسر جهان، طرفدارانی پیدا کرد و آثار فراوانی با این رویکرد گفتمانی در سرتاسر عالم، تولید و انتشار یافت. کنفانی، خود از نویسندگان توانمند دنیای عرب بود که در حوزه اجتماعیات ؛ بویژه در قالب ادبیات داستانی، آثار ارزشمندی همچون: مردها و تفنگ‌ها (۱۹۶۵) ، بازگشت به حیفا (۱۹۶۹)، مردانی در آفتاب (۱۹۶۳)، چه برایتان مانده؟ (۱۹۶۶)، ام‌سعد (۱۹۶۹) به رشته تحریر درآورد که عموماً مورد استقبال هنرمندان، بویژه فیلمسازان کشورهای عربی و حتی ایرانی واقع شده است.
از مضامین مهم در ادبیات مقاومت و پایداری که در عموم آثار به‌وجود آمده کمابیش حضور دارد میتوان به مواردی مانند: کارکرد و رسالت ادبیات؛ بویژه شعر، پاسداشت مقام شهید و تکریم شهادت، تمنای شهادت، جاودانگی شهید، سوگ‌سرود، مبارزه، ستایش رزمندگان، وحدت در مبارزه، وصف صحنه‌های مبارزه، پاسداشت اسوه‌ها و رهبران مقاومت و پایداری، تشویق و ترغیب به مبارزه، دشمن، ترسیم جنایات دشمن، تحقیر دشمن، آینده مبارزه، پیروزی مبارزه و ... اشاره کرد.
تامّل و تحقیق در حوزه گفتمان مقاومت و پایداری و تبیین ابعاد گوناگون آن، و مآلاً تکثیر بن‌مایه‌های آن، با استفاده حداکثری از ظرفیت زبان رسا و گویای ادبیات و هنر، از ضرورت‌های انکارناپذیر عصر حاضر است که انتظار می‌رود بهطور جدّ مورد اهتمام و حمایت مسئولان و به تبع آن، نویسندگان، شاعران، فیلمسازان و دیگر اهالی هنر و ادبیات واقع گردد. بر اساس این، شناخت همهجانبه و بهرهمندی از ظرفیت گفتمانی این گنجینه بی بدیل در سطح منطقه، جهان اسلام و توسعاً در سطح بینالمللی، از ضروریات است. باید توجه داشت که با شهادت ناجوانمردانه سردار حاج قاسم سلیمانی و همرزم مبارزش شهید مهندس ابو مهدی، بدون تردید، درخت استوار و تناور ادبیات مقاومت و پایداری؛ بویژه در منطقه، بیش از پیش پربارتر خواهد شد و ان شاء الله، عن‌قریب شاهد ظهور و بروز آثاری فاخر در این زمینه خواهیم بود.
با توجه به آنچه گذشت، در این باره، انتظار می‌رود که دانشگاه ام صادق علیه السّلام در تراز مرجعیّت علمی و معرفتی خود، نقشآفرینی کند و حق مطلب را در این زمینه ادا نماید. بنابراین، تدوین مجموعه مقالات علمی و پژوهشی، با هدف تبیین«ادبیات مقاومت وکارکرد گفتمانی آن در عصر حاضر» از ضروریات می‌نماید.
درونمایه و ویژگی ها:
هر چند درباره درونمایه و ویژگیهای مشترک شعر پایداری و مقاومت در ادبیات ایران و جهان به مواردی همچون: «ستمستیزی، میهندوستی، تحریض به مقاومت، صلحجویی و مهر ورزی، تقدیس آزادی و آزادگی، تکریم از انقلابیون تاریخ، تطبیق تاریخ و ... اشاره شده است»؛ اما بهطور ویژه، درباره ادبیات فارسی میتوان درونمایه و ویژگیهای دیگری را برشمرد؛ از جمله این که: «این ادبیات غالباً آرمانگرا و عدالتمحور است. ادبیاتی مردمی است. پیوسته در برابر نابسامانی‌ها و بی عدالتی‌ها معترض است. با سازشکاری و توجیهگری اعمال ستمگران و رفتارهای ناشایشت و عوامفریبانه آنان مخالف است. به مضامین اسلامی و قرآنی و عرفانی توجه ویژه دارد. ادبیاتی آیینی است. ادبیاتی واقعگرا، متعهّد، هدفمند و آگاهیبخش است. در آن پیام و درونمایه شعری نسبت به سایر عناصر شعر ( و توسعا آثار ادبی) برجستگی دارد و از اهمیّت بیشتری برخوردار است. دو بنمایه «مبارزه» و «مقاومت» در آن محوریت دارند و تمام درونمایههای دیگر به شکلی در ارتباط با آن هستند».
از مضامین مهم در ادبیات مقاومت و پایداری که در عموم آثار به‌وجود آمده در سطح ملی، منطقهای و بینالمللی کمابیش حضور دارد، میتوان به مواردی مانند: کارکرد و رسالت ادبیات؛ بهویژه شعر، پاسداشت مقام شهید و تکریم شهادت، تمنای شهادت، جاودانگی شهید، سوگ‌سرود، مبارزه و مقاومت، ستایش رزمندگان، وحدت در مبارزه و مقاومت، وصف صحنه‌های مبارزه، پاسداشت اسوه‌ها و رهبران مقاومت و پایداری، تشویق و ترغیب به مبارزه، دشمنشناسی، ترسیم جنایات دشمن، تحقیر دشمن، آینده مبارزه، پیروزی مبارزه و ... اشاره کرد.
ضرورت گفتمانی و مکتبی:
تامّل و تحقیق در حوزه گفتمان مقاومت و پایداری و تبیین ابعاد گوناگون آن، و مآلاً تکثیر بن‌مایه‌های آن، با استفاده حداکثری از ظرفیت زبان رسا و گویای ادبیات، از ضرورت‌های انکارناپذیر عصر حاضر است که انتظار می‌رود بهطور جدّ مورد اهتمام و حمایت مسئولان و به تبع آن، نویسندگان، شاعران، فیلمسازان و دیگر اهالی فرهنگ و ادبیات واقع گردد. بر اساس این، شناخت همهجانبه و بهرهمندی از ظرفیت گفتمانی این گنجینه بی بدیل در سطح ملی، منطقهای، جهان اسلام و توسعاً در سطح بینالمللی، از ضروریات است.
باید توجه داشت که با شهادت ناجوانمردانه سردار حاج قاسم سلیمانی و همرزم مبارزش شهید مهندس ابو مهدی، بدون تردید، درخت استوار و تناور ادبیات و فرهنگ مقاومت و پایداری؛ در منطقه و در سطح بینالمللی، بیش از پیش پربارتر خواهد شد و ان شاء الله، عن‌قریب شاهد ظهور و بروز آثاری فاخر در این زمینه خواهیم بود.
با توجه به آنچه گذشت، بایسته است که دانشگاه ام صادق علیه السّلام در تراز مرجعیّت علمی و معرفتی خود، در این باره، نقشآفرینی کند و حق مطلب را در این زمینه ادا نماید. بنابراین، برپایی اندیشکده مطالعات بین المللی ادبیات و فرهنگ مقاومت در این دانشگاه مرجع اسلامی با توجه به کارکرد مکتبی و گفتمانی آن در عصر حاضر، از ضروریات است.
نیازسنجی:
ایران اسلامی به مثابه یکی از پیشقراولان عرصه مقاومت و پایداری و مقاومت در مقابل استکبار جهانی، از ظرفیت های آموزشی و پژوهشی بسیار مساعدی در زمینه رشتهگرایش ادبیات پایداری و مقاومت برخوردار است. باید توجه داشت که بخش قابل توجهی از راهبرد مکتبی و گفتمانی انقلاب اسلامی ذیل بیانات و دیدگاههای راهبردی امامین انقلاب اسلامی، بر بستر این رشتهگرایش قابل پیگیری و تحقق است و در این میان، دانشگاه مرجع امام صادق علیه السّلام می تواند فعالانه، نه تنها در سطح منطقه ای و جهان اسلام که در سطح بینالمللی نقشآفرینی کند.
با توجه به بنمایه ها، آثار و ظهور مفاخر و چهره های شاخص در ادبیات انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، شرایط و تحولات منطقهای و بهویژه جهان اسلام و بهطور گستردهتر در سطح بینالملل؛ و دشمنی روزافزون دشمنان انقلاب اسلامی، بدون تردید برپایی این اندیشکده و ان شاء الله متعاقبا رشتهگرایش ادبیات مقاومت و پایداری در دانشگاه امام صادق علیه السّلام لبیکی خواهد بود به ندای مقام معظّم رهبری مدّ ظلّه العالی مبنی بر ایجاد «یک حرکت عظیم، الهام‌بخش و برانگیزاننده در زمینه ادبیات مقاومت و انقلاب اسلامی»(۲۳/۲/۱۳۹۲ ؛ بیانات مقام معظّم رهبری مدّ ظلّه العالی ، دیدار دست اندرکاران دفاتر ادبیات مقاومت و ادبیات انقلاب اسلامی حوزه هنری) با هدف «جلوگیری از به ثمر نشستن خواست برخی جریان‌های معاند انقلاب اسلامی در جهت انزوای مفاهیم و حقایق انقلاب اسلامی»(همان) و همچنین «تبیین ظرفیت عظیم معرفتی و معنوی برآمده از انقلاب اسلامی از سوی هنرمندان متعهد»(همان) که «رویه و سنّت غلط موجود در آثار روشنفکران و اکتفا به آثار ترجمه‌ای را تغییر» (همان) خواهد داد و «به استغنای در تولیدات و ارائه محصولات بسیار باارزش و فاخر در زمینه‌های گوناگون ادبی و هنری منجر» (همان) خواهد شد.
این دانشگاه اسلامی میتواند در تراز مرجعیت خود، بر بستر رشتهگرایش ادبیات مقاومت، مجموعه دغدغههای راهبردی در مورد یکی از مهمترین کلیدواژههای انقلاب اسلامی؛ یعنی «مقاومت» را در سطح ملی، منطقهای و بینالمللی پیگیری و ساماندهی کند.
به برکت این بستر راهبردی، میتوان امیدوار بود که در آیندهای نهچندان دور، دانشگاه مرجع اسلامی امام صادق علیه السّلام ملجا و مامن همه باورمندان به مقوله مقاومت در سطح ملی، منطقهای و بینالمللی خواهد شد. ان شاء الله
اهدف برپایی اندیشکده مطالعات بینالمللی ادبیات و فرهنگ مقاومت:
مهمترین هدف برپایی این اندیشکده که ان شاء الله در آینده در قالب یک رشته دانشگاهی دنبال خواهد شد، پاسخ به نیاز راهبردی نظام مقدّس جمهوری اسلامی ایران است در زمینه تثبیت و استقرار «گفتمان مقاومت» در سطح ملی، منطقهای، جهان اسلام و بینالملل بر پایه ظرفیت «ادبیات پایداری و مقاومت». علاوه بر هدف بنیادی فوق، با بهرهگیری از ظرفیت بیبدیل «ادبیات پایداری و مقاومت، میتوان به اهداف زیر نیز اشاره کرد:
- تحقق مرجعیت دانشگاه امام صادق علیه السّلام در زمینه «پایداری و مقاومت» بهمثابه یکی از بنیادیترین مبانی و مفاهیم انقلاب اسلامی در سطح ملی، منطقهای، جهان اسلام و سطح بینالمللی.
- ایجاد بستر علمی و پژوهشی فعال در زمینه «پایداری و مقاومت» در تراز مبانی اندیشگانی برآمده از امامین انقلاب اسلامی؛
- پاسخ نرمافزاری به یکی از نیازهای راهبردی همه آزادگان عالم در سطح ملی، منطقهای، جهان اسلام و در سطح بینالمللی در تقابل با جبهه استکبار؛
- ایجاد زمینه و بستر لازم جهت تهیه و تولید محتوا و نرمافزار مورد نیاز در سطح ملی، منطقهای و بینالمللی؛
- تثبیت و استقرار نرمافزاری مقوله راهبردی «گفتمان مقاومت» در سطح ملی، منطقهای و بینالمللی؛
- ایجاد بستر فرهنگی لازم جهت ارتباطگیری فعال با کشورهای حوزه «گفتمان مقاومت» ؛
- ایجاد بستر گفتمانی لازم جهت پشتیبانی از مجموعه فعالیتها و کوششهای فرهنگی اندیشمندان باورمند به مقوله «پایداری و مقاومت» در سطح منطقه، جهان اسلام و بینالملل؛
- ایجاد بستر گفتمانی لازم جهت تقابل نرمافزاری با جبهه متخاصم به سرکردگی کشورهای غربی و در راس آن آمریکای جنایتکار؛
- معرفی ظرفیت بیبدیل ادبیات پایداری و مقاومت برآمده از هشت سال دفاع مقدس و پس از آن، در سطح منطقهای، جهان اسلام و بینالملل؛
- ایجاد بستر لازم جهت بهرهمندی از گنجینه ادبیات پایداری و مقاومت دیگر ملل و تلاش برای ترویج و معرفی آنها با هدف تقویت گفتمان مقاومت.
۸. اعضای واحد پژوهشی
- در صورت مشخص نبودن نام دانشجویان و یا کارشناسان در این مرحله فقط ذکر تعداد کافی است و ذکر نام و مشخصات تماس ایشان ضروری نیست. اما می‌بایست مطابق با بند ۵ از ماده ۳ بعد از شکل‌گیری اولیه واحد پژوهشی عضویت اعضای جدید واحد پژوهشی دانشکده‌ای با تایید معاون پژوهشی دانشکده و اعضای جدید واحد فرادانشکده‌ای با تایید معاون پژوهشی و فناوری دانشگاه صورت گیرد.
الف - اعضاء هیأت علمی
| نام و نام‌خانوادگی | مرتبه علمی | وابستگی سازمانی | نقش در این واحد پژوهشی | میزان مشارکت (ساعت در هفته) | تلفن همراه و رایانامه |
امضاء | |
| مدیر | دکتر احمد توانایی | استادیار | هیأت علمی | مدیر |
۱۰ ساعت | Ahmad.tavanaei۲۰۰۷ gmail.com |
| همکاران | دکتر محمود کریمی | دانشیار | هیأت علمی | همکار علمی |
۲ ساعت | karimiisu.ac.ir |
| دکتر محمد امین مذهب | استادیار | هیأت علمی | همکار علمی |
۱۰ ساعت | mozahebgmail.com |
| دکتر مصطفی شهیدی تبار | استادیار | هیأت علمی | همکار علمی |
۲ ساعت | Mostafa.shhiditabargmail.com |
| دکتر عباس منفرد | استادیار | هیأت علمی | همکار علمی |
۲ ساعت | Abbasmonfared۸۵۲gmail.com |
| آقای علیرضا روشن ضمیر | مربی | هیأت علمی | همکار علمی |
۲ ساعت | shahrowshanyahoo.com |
| آقای احسان هنرجو | مربی | هیأت علمی | همکار علمی |
۲ ساعت | e.honarjouisu.ac.ir |
| دکتر ابوالفضل بهادری | استادیار | هیأت علمی | همکار علمی |
۲ ساعت | Bahadori۶۲۵۸۲gmail.com |
| دکتر حمیدرضا دهقان نیری | استادیار | هیأت علمی | همکار علمی |
۲ ساعت | Dr.hr.dehghannirigmail.com |
| دکتر محمد مهدی رضایی | استادیار | همکار علمی | همکار علمی |
۲ ساعت | mahdirezgmail.com |
| دکتر محسن مفتاح | استادیار | همکار علمی | همکار علمی |
۲ ساعت | Mihsen.meftah۱۸۶۳gmail.com |
| علی اصغر قاسمی |
استادیار | همکار علمی | همکار علمی | ۲ ساعت | Ghasmi.aliasghargmail.com |
۹. سوابق مدیر واحد پژوهشی و همکاران در زمینه پیشنهادی:
موضوع ادبیات و فرهنگ مقاومت از دغدغههای مدیر اندیشکده است. رساله دکتری ایشان در زمینه پایداری بوده است. کتاب افول و زوال ایالات متحده آمریکا که به وسیله انتشارات دانشگاه امام صادق علیه السلام منتشر شده است زیر نظر و با پیگیری ایشان انجام شده است و در این زمینه در حال پیگیری تصویب رشتهگرایشی با عنوان ادبیات پایداری/ مقاومت در دانشگاه است. کلیات این طرح در برنامه پنج ساله مرکز آموزش زبان دانشگاه مورد تایید واقع شده است.
دفعات مشاهده: 206 بار | دفعات چاپ: 21 بار | دفعات ارسال به دیگران: 0 بار |
0 نظر